Kontak Lenslerin Tarihçesi
Bugünkü modern kontak lenslere ilham kaynağı olabilecek ilk prensiplere Leonardo da Vinci’nin 1508 yılında yayımladığı “Codex of the Eye” isimli eserinde rastlıyoruz.
Aradan geçen yüzyıllar boyunca aşama aşama gelişen kontak lensin insan gözü üzerinde denenmesi 19. yüzyılın başlarında olmuştur.
Bugün yaygın olarak kullanılan yumuşak lenslere temel olan ilk örneklerin ise 1970'li yılların başlarında üretilmeye başlandığını görüyoruz.
1948 Yılında Kontak Lens Yapımı
Kontak Lens Fikrinin Ortaya Atılması
Yazılı tarihe göre kontak lensi fikir olarak ortaya koyan ilk kişi Leonardo da Vinci’dir. Rönesansın dahi adamı Leonardo da Vinci müthiş bir ressam olmasının yanı sıra mimari, mühendislik ve anatomi alanında çok derin bir bilgi ve tecrübeye sahiptir. Döneminde bir çok yapıta imza atmış , bazı fikir ve çizimleri hayata geçirilmiş, bazıları ise kağıt üzerinde tasarım olarak kalmıştır.
1508 yılında yayımladığı “Codex of the Eye” isimli eserinde, modern kontak lenslere ilham kaynağı olabilecek ilk prensipleri vermiştir. Ancak kendisinin bu konuya ilişkin asıl ilgisi daha çok gözün değişik şekillerde uyarılmasına yönelik olmuştur.
Da Vinci'nin korneanın kırma gücünü nötralize etme yöntemini sembolize etmek üzere sonradan yapılmış bir çizim
Kontak Lenslerin Gelişimi
1636 yılında Fransız filozof René Descartes, göz kusurlarının düzeltilmesi için, içine sıvı yerleştirilen cam tüpü kornea ile temas ettirme fikrini önerdi; fakat bu fikir çok riskli olup pratikte uygulanamadı.
1801’de Thomas Young adlı bir bilim adamı, gözün uyarılmasıyla ilgili olarak birtakım deneyler yaptı. Uzun uğraşlar sonucunda içi sıvıyla doldurulmuş ve modern kontak lenslerin ilk örneği sayılabilecek bir “göz kabı” geliştirdi. Bu göz kabının temelinde bir göz merceği vardı; fakat bu mercek de pratikte uygulanamadı.
1845′de İngiliz astronom John Frederick William Herschell kontak lensler üzerine ilk net tanımlamayı gerçekleştirdi. İlk kontak lens ise 1886′ da Xavier Galezowski tarafından katarakt cerrahisi sonrasında yara yeri iyileşmesini kolaylaştırmak amacıyla yapılmıştır. Keratokonus hastalarına yönelik ilk kontak lens ise Fransa’da 1888′de oftalmolojist Eugene Kalt tarafından üretilmiştir.
1888 yılına gelindiğinde Alman oftalmolojist Adolf Eugen Fick, sorunsuz bir şekilde kullanılabilen ilk kontak lensi icat etti. Bu lens, koyu kahverengi renkli gözlük camlarından üretilmişti. 18-21 mm çaplarında olan lens oldukça büyüktü ve sadece birkaç saatliğine kullanılabiliyordu.
1930’lu yıllarda akrilik icat edildi ve polimer/plastikler üretilmeye başlandı. Lens dizaynına ilişkin önemli gelişmeler 1930′larda Joseph Dallos öncülüğünde Macarlar tarafından gerçekleştirilmiştir. 1930′lara kadar kontak lens için kullanılan tek materyal cam iken bu tarihlerden itibaren cama göre çok hafif bir materyal olan bir pleksiglas, polimetilmetakrilat (PMMA) bu alana girerek, lensin sadece kornea üzerinde durabilmesine olanak tanımıştır. Yine ayni yıllarda ilk rigid gaz geçirgen lensler olan Selüloit (selüloz asetat bütirad) lensler ilk kez kullanılmıştır.
1936 yılında optimetrist William Feinbloom, bu teknolojiyle geliştirdiği daha ince ve kullanışlı ilk plastik lensi tanıttı. Bu lens, plastik ve cam karışımından oluşmaktaydı.
Modern lens çağının başlangıcı, 1948′de Amerikan Kevin Tuohy’in PMMA’dan yapılan, kornea ile birebir temas hâline geçen Solexlens ismindeki korneal lensi insanlarda kullanmasının olduğu kabul edilir. Bu lens, kornea yüzeyinin tamamını kaplayabiliyor ve günde 16 saat boyunca gözde kalabiliyordu; fakat bir dezavantajı vardı: Lens, korneaya giden oksijeni engelliyordu. Bu durum gözün sağlığı açısından oldukça tehlikeliydi.
1950′ler polimerize hidroksietilmetakrilat (HEMA) maddesinden yapılan hidrojel lenslerin (su içeren) girmesi ile çok önemli bir sürecin başlamasına sahne olmuştur. Prag’da Otto Wichterle, Daroslav Lim ve Maximillian Dreifus yumuşak lens materyalini geliştirerek üzerinde çalışan ilk ekiptir.
Çek kimyager Otto Wichterle ilk yumuşak ve gaz geçirebilen kontak lensi üretti. “Hydrophilic Gels for Biological Use” adındaki akademik çalışmasıyla da bunu bilim dünyasında tanıttı. Bu lensler, kendisinden önce geliştirilenlere göre oldukça rahattı ve daha uzun süre kullanılabiliyordu. Sonraki 25 yıl boyunca bu lensler geliştirildi ve daha fazla oksijen geçirebilir hâle getirildi. Daha fazla oksijen, daha fazla sağlık anlamına gelmekteydi. Tabii bu da lenslerin tercih edilme oranını etkileyecekti. Bu lenslerin seri üretimine olanak tanıyan spin-cast makinesi 1960'lı yıllarda yine Wichterle’nin icadıdır.
10 yıl gibi süren bir süreçte kontak lens bir sağlık ürünü olarak tanımlandı ve bir çok firma bu materyal için Amerika'nın FDA belgesi almak üzere çalıştı. FDA'den ilk onayı alan firma olan Bausch+Lomb ilk kez 1971 yılında yumuşak lenslerin satışına başladı.
Son olarak 1999 yılında büyük bir buluş gerçekleştirildi ve silikon hidrojeller icat edildi. Silikonun maksimum seviyede oksijen geçirgenliğine sahip olmasından dolayı lensler artık bu maddeden üretilmeye başlandı. Artık, lensler gece yarısına kadar kullanılabiliyor ve gözü daha az yoruyordu.
Daha fazla okuma için : Kontak Lensler Nasıl İcat Edildi? (Optik Gazete Makalesi)
https://www.optikgazete.com/gundem/yumusak-kontak-lens-nasil-icat-edildi-h6515.html
Peki Ya Lens İsmini Nereden Alıyor?
Lens sözcüğü dilimize İngilizce'den geçmiş. Türk Dil Kurumu sözlüğünde iki açıklaması var.
Biri "Gözün saydam tabakasının üzerine doğrudan uygulanan, görmeyi düzeltici mercek, kontak lens"
diğeri de fizikte "mercek" olarak tanımlanmış.
Bu sözcüğün kökeni ise Latince'den geliyor.
Sözcük ismini bir benzerlikten almış.
Çok bildiğimiz ve günlük hayatımızda çok kullandığımız bir nesneye benzerliğinden...
Kontak lensin ismini nereden aldığını merak ediyorsanız,
20 Şubat 2014 tarihinde Optik Gazete'de bu konuda yazılmış çok güzel bir yazı var, onu okuyabilirsiniz...
Daha fazla okuma için : Lens Sözcüğü Nereden Geliyor? (Optik Gazete Makalesi)
https://www.optikgazete.com/lens-sozcugu-nereden-geliyor-makale,135.html